Kazandığı zaferler ve denizcilik teknolojisinde yaptıklarıyla Osmanlıların deniz imparatorluğu olmasını sağlayan Barbaros Hayrettin Paşa vefatının üzerinden asırlar geçmesine karşın hala tarihteki sayılı denizcilerden biri olarak görülüyor.
BARBAROS HAYRETTİN PAŞA’NIN HAYATI
Barbaros Hayrettin Paşa, Vardar Yenicesi’nden Midilli’nin fethi sonrası buraya yerleşen sipahi Yakup Ağa’nın oğlu olarak 1478’de dünyaya geldi.
Asıl ismi “Hızır Reis” olan Barbaros Hayrettin Paşa’ya, Yavuz Sultan Selim tarafından “dinin hayırlısı” manasına gelen “Hayrettin” ismi verildi.
Ağabeyi Oruç Reis’e kızıla çalan latifeli yüzünden “Barbarossa” ismini veren Avrupalılar, Oruç Reis’in vefatının akabinde küçük kardeşi Hızır için de bu ismi kullandı. “Barbarossa” Türkçede “Barbaros” olarak tabir edildi.
TİCARETTEN KAPTAN-I DERYALIĞA
Dört kardeşin en küçüğü olan Hızır, gençliğinde yaptırdığı bir gemiyle Midilli, Selanik ve Eğriboz ortasında ticarete başladı. Rodos şövalyelerine esir düşen ağabeyi Oruç’un kurtarılmasından sonra ise iki kardeş, Şehzade Korkut’un himayesine girdi.
Hızır ve Oruç Reis, 1504’ten sonra “deniz gazisi” olarak Akdeniz’de hakimiyet gayreti başlattı.
Ağabeyiyle Akdeniz kıyılarına düzenledikleri akınlarda kıymetli ganimetler elde eden Barbaros Hayrettin, İspanya, Ceneviz ve Fransa’ya karşı kazandıkları başarılarla ismini duyurdu.
Barbaros Hayrettin Paşa ve Oruç Reis, 1516’da ele geçirdikleri yüklü bir gemiyi periyodun padişahı Yavuz Sultan Selim’e ikram olarak gönderdi. Osmanlı’nın dayanağını gerisine alarak Kuzey Afrika’da toprak edinmeye başlayan reisler, 1516-1517 yıllarında İspanyol ve Cenevizli istilacılarla yaptıkları savaşlar sonunda Cezayir’i kontrol altına aldı.
Yerlilerle anlaşan İspanyolların 1518’de İspanyollara sığınan Tlemsen Beyi’nin bir sene sonra yaptığı karşı atakta Barbaros Hayrettin Paşa’nın kardeşleri İshak Reis ve Oruç Reis şehit oldu.
OSMANLI İLE BÜYÜDÜ
Gösterdiği başarılı çabayla bir müddet daha tek başına Cezayir topraklarında tutunabilen Barbaros Hayrettin Paşa, stratejik bir kararla Yavuz Sultan Selim’e bir heyet göndererek topraklarının Osmanlı hakimiyetine kabulünü istedi. Cezayir, Osmanlı Devleti’nin bir toprağı haline geldi. Yavuz Sultan Selim ismine para bastırarak, hutbe okutarak bağlılığını bildiren Hayrettin Reis, Cezayir Beyefendisi olarak atandı.
Kendisine Anadolu’da istekli asker toplama imtiyazı tanınarak yeniçerilerle topçulardan oluşan 2000 kişilik bir yardımcı birlik gönderilmesi kararlaştırıldı. Böylelikle hutbenin padişah ismine okunduğu Cezayir, Osmanlı topraklarına katılmış olduğu üzere Hızır da artık Hayreddin Paşa diye anılmaya başlandı.
Gördükleri zulüm sebebiyle Endülüs’ten ayrılmak zorunda kalan Müslümanları Türk gemileriyle Afrika kıyılarına taşıyan Hayrettin Paşa, Cezayir’e yaklaşık 70 bin Endülüs Müslümanı getirdi. Ayrıyeten ele geçirilen ganimetlerle Cezayir zenginleşti.
Akdeniz ve Kuzey Afrika’da İspanyollara, Cenevizlilere ve Fransızlara karşı Osmanlı Devleti ismine değerli zaferler kazanan Barbaros Hayrettin Paşa, başarılarıyla ününe ün kattı.
Barbaros Hayrettin Paşa, Yavuz Sultan Selim’in akabinde Yasal Sultan Süleyman devrinde de büyük başarılara imza attı.
Hristiyan denizcilerin, Osmanlı Devleti’nin Mora kıyılarına saldırması üzerine Yasal Sultan Süleyman tahlili Barbaros Hayrettin Paşa’da buldu. Yasal Sultan Süleyman, Barbaros Hayrettin Paşa’yı 1534’te Kaptan-ı Derya ilan etti. Böylelikle Barbaros Hayrettin Paşa, Devlet-i Aliyye’de amiralliğe kadar yükseldi.
ALTI KAT BÜYÜKLÜKTEYİ DONANMAYI YENDİ
Osmanlı’nın Barbaros Hayrettin Paşa’nın zaferleriyle Akdeniz’deki gücünü ve kontrolünü artırması nedeniyle Papalık, Venedik, Ceneviz, Malta, İspanya ve Portekiz gemilerinden oluşan ve başında Andera Doria’nın bulunduğu bir Haçlı Donanması kuruldu.
Osmanlı Donanması ile Haçlı Donanması’nın müsabakasına sahne olan Arta Körfezi’ndeki Preveze’de, tarihin en kalabalık deniz muharebesi gerçekleşti.
Haçlı Donanması’nın 600’den fazla gemisi, on binlerce forsa dışında 60 bin askeri, 122 gemi ve forsalar dışında 20 bin askerli Barbaros Hayrettin Paşa komutasındaki Osmanlı Donanması ile karşı karşıya geldi.
Bu büyük savaş sonunda, Haçlı Donanması 128 gemisini kaybetti, 29 gemi de Osmanlı tarafından ele geçirildi. Barbaros Hayrettin Paşa komutasındaki donanma bir gemi bile kaybetmezken, yaklaşık 400 levendi şehit oldu.
Preveze Savaşı sonrasında, Osmanlı Devleti’nin Akdeniz’deki egemenliği pekişti. Şarlken, Preveze’nin intikamını almak için 1541’de Cezayir’e saldırdı fakat başarılı olamadı.
Fransa Hükümdarı 1. François’in, Şarlken’e karşı Osmanlılardan yardım istemesi üzerine Yasal Sultan Süleyman, Barbaros Hayrettin Paşa’yı Fransa’nın Akdeniz kıyılarına gönderdi. Barbaros Hayrettin Paşa, Toulon’da Fransız donanmasıyla birleşerek 1543’de Nice’i aldı.
DENİZ İMPARATORLUĞU
Osmanlı denizciliği, Barbaros Hayrettin Paşa sayesinde gücünün doruğuna ulaştı. Bir kara imparatorluğu olan Osmanlı tıpkı vakitte açık denizlerde de aktiflik gösteren deniz imparatorluğu haline geldi.
Barbaros Hayrettin Paşa devletin deniz siyasetini belirlemesinin yanı sıra Tersane-i Amire’nin, periyodun en başarılı gemi üretim ve teknoloji merkezi olmasını sağladı.
Onun mektebinde yetişen kıymetli denizciler ve teşkilatlı tersane sayesinde bu deniz gücü varlığını bir mühlet daha devam ettirdi.
Kaynaklara nazaran Barbaros iri yapılı, kumral deriliydi. Saçı, latifeli, kaşları ve kirpikleri çok gürdü. Ömrü denizlerde geçtiğinden Rumca, Arapça, İspanyolca, İtalyanca ve Fransızca üzere Akdeniz lisanlarını yeterli bilirdi. Daima denizlerde olsa da İstanbul’da bir cami, bir medrese bir de sıbyan mektebi inşa ettirdi.
Barbaros Hayrettin Paşa, Beşiktaş’ta 4 Temmuz 1546’da 68 yaşında vefat etti. Vefatının akabinde dünyada ne kadar büyük bir denizci olduğuna ithafen “Mate reisü’l-bahr.” yani “Denizin reisi öldü.” denildi.
Barbaros Hayrettin Paşa’nın naaşı, Beşiktaş’ta yaptırdığı medresenin yanına Mimar Sinan tarafından yaptırılan türbeye defnedildi.