Yer bilimci Cenk Yaltırak, Gazeteci Cansu Çamlıbel ile geçtiğimiz pazar günü gerçekleştirdiği söyleşinin başlıkları hayli dikkat cazipti. Yaltırak, ortalarında Celal Şengör üzere yer bilimcilerin de olduğu akademik etrafta bir çekişme uğruna Türkiye’nin ‘doğru’ sarsıntı haritasının yok sayıldığını belirtti.
Akademik bir ego savaşı uğruna gerçek haritaların kullanılamadığını söyleyen Yaltırak, bu nedenle oluşturulan zelzele senaryolarının da kusurlu olduğunu söz etti. Gelin ayrıntılara birlikte bakalım…
Kaynak: https://t24.com.tr/yazarlar/cansu-cam…
İTÜ Jeoloji Mühendisliği Kısmı’ndan Profesör Hekim Cenk Yaltırak’ın yaptığı açıklamalar sarsıntının yaralarını sarmaya çalıştığımız şu günlerde gündeme bomba üzere oturdu.
Kahramanmaraş ve 10 vilayet merkezi Pazarcık ilçesi olan evvel 7.7 büyüklüğündeki akabinde 9 saat sonra Elbistan merkezli 7.6 büyüklüğünde bir öteki zelzele ile büyük bir yıkım yaşadı.
1999 Gölcük sarsıntısının akabinde bir kere daha büyük sarsıntılara hazırlıklı olmak gerektiğini hatırlayan Türkiye için sarsıntı ve yer bilimcilerin görüşlerine başvuruldu.
Ülkemizde ve öbür milletlerin takviye hedefiyle yas ilan ettiği zelzelenin akabinde televizyonlar ve tüm öteki medya platformlarında uzman bireylere fikirleri soruldu.
En çok konuşulanlardan biri ise muhtemel büyük İstanbul sarsıntısıydı.
Kahramanmaraş ve civar vilayetlerinde enkaz şimdi kaldırılamadı ve binlerce insanın yaralanmasına hatta yüzlercesinin can kaybına neden olan sarsıntının ardınan artçılar da devam ediyor. Lakin tüm bu olumsuz senaryolar Türkiye’nin bir zelzele ülkesi olduğunu değiştirmiyor.
Uzmanlar da televizyonlarda bu istikamette açıklamalar yaparak ‘hazırlıklı olmalıyız’ dedi. Pekala incelenen haritalar, ellerindeki bilgiler ve muhtemel zelzele senaryoları nitekim gerçek mu?
Tüm yurttaşların, kamu kuruluşlarının, belediyelerin ve hatta devlet yetkililerinin bilgi seviyesini arttırmak için uzmanların görüşlerine muhtaçlık duyduğu bu günlerde Prof. Dr. Cenk Yaltırak açıklamaları ile şok etti.
Yaltırak, Gazeteci Cansu Çamlıbel ile gerçekleştirdiği sohbet sırasında yer bilimciler ortasındaki çekişmenin Türkiye’nin ‘doğru’ zelzele haritasının yok sayıldığını açıkladı.
Çamlıbel şöyle aktarıyor: ‘Profesör Cenk Yaltırak ile söyleşiye geliştirdikleri üç boyutlu zelzele haritalarını yazmak için gittim. Sarsıntı tahlili dinlerken kendimi inanması güç bir akademik çekişme öyküsünün ortasında buldum.’
“Marmara’da tek fay yok. Çoklu fay olduğunu gösteren ayrıntılı incelemeler sonucu bir harita oluşturdum.”
Yaltırak haritayı çizdikten sonra Şengör ile yaşadıklarını anlatıyor: ‘Haritayı tamamladığım akşam o gruba güvenmediğim için bir kopyasını çalışma masasına koyuyorum, oburunu rulo yapıp hakikat 4. Levent’teki fotokopiciye gidiyorum. Yepyeni haritanın dijital çıktısını alıyorum kendim için. Sonraki sabah Celal Şengör’ün odasına gidiyorum. Kendisi haritaya bakarken hop oturuyor hop kalkıyor. ‘Ben Xavier’e söylemiştim tek fayın olamayacağını. Aferin Cenk, bu işi sen çözdün. Biz bunu dünyanın en düzgün mecmualarında yayınlayacağız’ diyor. Fakat ‘sen yaz’ demiyor. ‘Makaleyi Caner yazsın, sen ikinci isim ol, Xavier Le Pichon üçüncü isim olsun, ben dördüncü isim olayım.’
“Aradan dört yıl geçiyor dört yıl boyunca Caner İmren bu harita yayınlanmasın diye uğraşıyor.”
Yaltırak’ın anlatımına nazaran Şengör, İmren’in doktora tezi nedeniyle bu haritanın yayınlanmasını istemediğini belirtiyor. Hatta bu devir kendisinin asistan olduğunu ve bu nedenle haritasının yok sayıldığını söyleyen Yaltırak, durumun sebebini ‘Asistan bunu yaptıysa profesör ne yaptı olacak’ diye belirtiyor.
“Bir mühlet sonra 2014 yılı içinde bir harita yayınlıyorlar lakin değiştirerek. Ve birinci kez kendi haritalarında olmayan ve benim 15 sene evvel kendi haritama koyduğum fayı oraya ekliyorlar.”
Kendi çizdiği haritaya misal fakat daha farklı yorumlanacak olan yeni çizilen harita hakkında Yaltırak, ‘Tek fay dedikleri yere başkalarını de ekliyorlar lakin bir detay var, gri çizgilerin yani başka fayların artık etkin olmadığını söylüyorlar. Yani aslında bizim yaptığımız harita neredeyse lakin orada ben yokum’ diyor.
“Diğer fayları oraya koymuşlar lakin tek fay var, diyorlar.”
hâlâ ‘Marmara’da tek fay var’ diyorlar. Ancak bizim yaptığımız haritayı temel alarak 2014’te yayımladıkları haritada 4 tane segment var. Bugün o segmentten birisinin üzerinde zelzele olsa diyecekler ki ‘bizim haritamızda var’. Ya da öbüründe olsa ‘biz onun etkin olmadığını düşünüyorduk ancak demek ki aktifmiş’ diyecekler. Yani her formda haklılar.’
“Bu harita kenarda yedek duruyor. Hâlâ televizyonlara çıkıp anlattıkları harita eski tek faylı harita.”
‘Söz konusu haritayı çok göstermiyorlar ortalıkta lakin bir sigorta olarak kenarda duruyor’ diyen Yaltırak, ‘Bizim hazırladığımız Marmara’nın 2022 model haritasında 22 bin kilometre data var. Marmara’nın tek fay haritasının dayandığı bilgi 1630 km. 12 kat daha fazla bilgi var bizde demek. Artı denizin 10 kilometre altındaki yapıyı da haritaladık. Fayı yalnızca yüzeyde haritalamadık, derinliğine yanlışsız da haritaladık. Biz böylelikle denizin tabanındaki 3 tane fayı derine doğruda bulduk. Fay derine hakikat gidiyorsa zelzele üretiyordur’ sözlerini kullanıyor.
“Artık İstanbul sarsıntısı periyoduna girdik.”
Yaltırak’ın 2002 yılındığı yazdığı bir makale ile birlikte röportajdaki kelamları de bu haritaya nazaran 4 fayın Marmara’da 7.5 büyüklüğünde sarsıntı oluşturacağı belirtiliyor. Yanı sıra İstanbul zelzelesi dediğimiz sarsıntının 2019 ile 2026 aralığında olacağı ile ilgili öngörüsüne de ‘Artık o periyoda girdik’ diyerek karşılık veriyor.
Hal bu türlü olunca geçenler yayınlanan İBB sarsıntı haritası da yanlış, diyebiliriz.
‘İBB tek faya nazaran tehlike haritası yaptı’ diyen Yaltırak, ‘Şunu herkesin anlaması gerekiyor; AFAD ve İBB’nin kıymetlerine dayanarak yapılan bütün yeni binalar riskli zira kullandıkları fay haritası ve tarihî alakalar büyük bir soru işareti’ açıklamalarında bulunuyor.