Dünyanın çeşitli yerlerindeki çatışmalarda tesirli olduğu görülen Türk imali İnsansız Hava Araçlarına (İHA) Afrika ülkelerinden de talep giderek artıyor.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgaline karşı Batı kaynaklı ağır silahlar ve roketatarlar gelmeye başlamadan evvel Kiev hükümetinin elinde kullanabileceği bir silah vardı: Bayraktar TB2 İHA’ları.
Türk imali bu silah, 2020’deki Dağlık Karabağ savaşında Azerbaycan’ın Ermeni zırhlı güçlerini yenmesine ve geniş toprakları geri almasına yardımcı olmuş ve aktifliğini kanıtlamıştı.
Ancak Bayraktar hayranlığı yalnızca Doğu Avrupa ve Kafkasya ile sonlu değil.
Geçtiğimiz haftalarda, Burkina Faso’dan güneye yanlışsız ilerleyen cihatçı kümelerin sızmasını engellemek için uğraş eden Batı Afrika ülkesi Togo’ya Bayraktar TB2 sevkiyatı yapıldı.
Mayıs ayında ise Nijer, Sahra Çölü’nün güneyindeki Sahel bölgesinde ve Çad Gölü etrafında isyancı kümelere karşı yürüttüğü askeri operasyonlar için 6 adet TB2 satın aldı.
Bayraktar’ın başka Afrikalı müşterileri ortasında Etiyopya, Fas ve Tunus yer alırken Angola da ilgisini söz etti.
Ancak bu güçlü gözetleme ve hücum silahları kıtada birinci olarak 2019 başlarında Libya’da kullanıldı. Birleşmiş Milletler tarafından tanınan Trablus merkezli hükümete bağlı güçler, doğudaki General Halife Hafter liderliğindeki isyancıları bu silahlar yardımıyla durdurmuştu.
Afrikalı alıcılar, bilhassa de fakir ülkeler için İHA’lar, pilotlu jetlerden oluşan klâsik hava akın gücü kurmak için gereken büyük ekipman maliyeti ve uzun eğitim devrine gerek kalmadan değerli bir hava gücü oluşturma bahtı sunuyor.
Bu durum Nijer ve Togo üzere ülkeler için bilhassa cazip.
CİHATÇI KÜMELERLE MÜCADELE
Bu ülkeler, Sahel bölgesinin çalılık yerinde hareket halinde ve motive cihatçı militanlara karşı uğraş ediyor. Cihatçı kümeler, motosikletli taşınabilir üniteler halinde, ücra yerlerdeki güvenlik güçlerine, jandarma karakolları, hudut geçişleri ve sivil topluluklara pusu kurup taarruzlar düzenliyor.
Nijer ordusu yıllardır bu problemle boğuşuyor ve başşehir Niamey’e birkaç saat uzaklıkta, Burkina Faso ve Mali hududunda militanlarla savaşıyor.
Hükümet birlikleri ayrıyeten ülkenin güneydoğusunu Boko Haram ve Batı Afrika Bölgesi İslam Devleti (ISWAP) akınlarından korumak için kuvvetli bir çaba veriyor.
Ancak Togo için cihatçı tehdit nispeten yeni ve tasa verici bir durum.
Geçtiğimiz on yıl içinde cihatçı militan kümelerin faaliyetleri orta Sahel’de (Mali, Burkina Faso ve Nijer) ve Fildişi Kıyısı, Gana, Togo ve Benin üzere kıyı ülkelerinin iç kısımlarıyla sonlu kaldı.
Ancak son vakitlerde, silahlı kümelerin Burkina Faso’nun büyük bir kısmına ve bu dört devletle hudut boyunca uzanan kırsal alanlara yayılmasıyla birlikte tablo değişmeye başladı.
2019’un sonlarına yanlışsız güvenlik güçleri militanların kuzey Togo’ya sızdığına dair bilgiler tespit etti.
Başlangıçta savaşçılar yalnızca dinlenmek ve güç toplamak için saklanıyor fakat Lome hükümeti, Batı Afrika kıyılarındaki başka hükümetler üzere, tehdidin büyüyebileceğinden telaş duyuyordu.
Komşu Fildişi Kıyısı 2016’da Grand Bassam tatil beldesinde 19 kişinin vefatına yol açan bir cihatçı saldırısına maruz kalmış, akabinde 2020’de kuzeydoğuda güvenlik güçleriyle ataklar ve çatışmalar yaşanmıştı.
Militanlar Benin’deki Pendjari Ulusal Parkı’nda iki Fransız turisti kaçırdığında ise lokal bir yırtıcı ömür rehberi hayatını kaybetti. Turistler daha sonra Burkina Faso hududunda kurtarılırken çıkan çatışmada iki Fransız askeri öldürüldü.
TERÖR TABLOSUNU DEĞİŞTİRDİ
Togo’ya yönelik birinci direkt baskın geçtiğimiz Kasım ayında Sanloanga’da gerçekleşti. Akabinde 11 Mayıs’ta onlarca militan Burkina Faso yakınlarındaki Kpék-pakandi’de bir ordu karakoluna saldırarak sekiz askerin vefatına ve 13’ünün yaralanmasına neden oldu.
Askerler karşılık vererek birtakım saldırganları öldürdü. Haziran’da hükümet Togo’nun en kuzey bölgesi Savanes’de inanılmaz hal ilan etti.
Ancak bu, hudut bölgesinde faaliyet gösteren ve Mali merkezli cihatçı silahlı kümelerden oluşan Cemaat Nusra el İslam ve Müslim’e (JNIM) bağlı olduğu düşünülen cihatçıları caydırmak için kâfi olmadı. Temmuz ayında meydana gelen bir diğer olayda da iki asker öldürüldü.
Cumhurbaşkanı Faure Gnassingbé moral vermek hedefiyle bölgeyi gezdi. Fakat cihatçıların şiddetinden etkilenen Sahel’in öteki bölgelerinde olduğu üzere burada da olaylardan berbat etkilenen birtakım lokal halk köylerini terk ediyor.
On yıllardır iktidarı inhisarında tutmaya alışkın olan rejim, militan tehdidiyle başa çıkmak için birleşik bir ulusal strateji geliştirme eforuyla muhalefet partileriyle müzakere muhtaçlığı bile hissetti.
Ancak nihayetinde direkt askeri güç kullanımı da olmak zorunda. Bu noktada Bayraktar İHA’ları devreye giriyor ve Nijer üzere Togo’ya da militan savaşçı kümelerini tespit etmek ve onlara karşı hücum düzenlemek için kendi ulusal hava gözetleme kapasitesini sağlıyor.
DİPLOMATİK CAZİBE ARACI
Sahel bölgesinde İHA kullanımı yeni değil. Hem Fransa hem de ABD’nin Nijer’de hükümetin güvenlik stratejisini desteklemek üzere faaliyet gösteren İHA üsleri var.
Federal hükümetin Tigray Halk Kurtuluş Cephesi ile çaba ettiği Etiyopya üzere daha büyük güçler için İHA’lar, genel askeri kapasiteyi genişletmek için değerli araçlar.
Hem Togo hem de Nijer için Türkiye ile tedarik iştiraki, eski sömürgeci güç Fransa ile yakın güvenlik iştiraklerine bağımlılığı azaltma konusundaki kamuoyu tedirginliğini giderme bakımından siyasi açıdan da yararlı.
Ankara açısından da cazip yanları var: “İHA diplomasisi” ve askeri paydaşlık, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Sahra’nın güneyine yönelik dış siyasetinde kıymetli bir araç haline geldi ve havaalanıyla öteki kilit altyapıların inşası üzere daha uzun müddettir devam eden siyasetlerin tamamlayıcısı oldu.